Hệ Miễn dịch
Tổng quan về hệ miễn dịch
Hệ miễn dịch có vai trò phân biệt các yếu tố thuộc về cơ thể với các yếu tố lạ và loại bỏ khỏi cơ thể các phân tử và tế bào lạ nguy hiểm xâm nhập. Sau khi nhận biết sự khác lệ, hệ miễn dịch sẽ tiêu diệt các tế bào bất thường xuất phát từ các mô vật chủ. Bất kỳ nguyên tử, phân tử đều có thể được hệ miễn dịch nhận biết và coi là một kháng nguyên.
Da, giác mạc và hệ thống niêm mạc đường hô hấp, đường tiêu hóa, đường tiết niệu,…tạo thành hàng rào vật lý, là tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể. Sự xâm nhập các hàng rào này có thể khởi phát 2 loại phản ứng miễn dịch:
- Miễn dịch tự nhiên (bẩm sinh).
- Miễn dịch thu được (mắc phải).
Miễn dịch tự nhiên
Miễn dịch bẩm sinh (tự nhiên) không yêu cầu sự tiếp xúc trước với kháng nguyên (tức là trí nhớ miễn dịch). Vì vậy, đáp ứng miễn dịch dựa trên cơ chế này có thể đáp ứng ngay lập tức với sự xâm nhập. Nó chủ yếu nhận ra các kháng nguyên phổ biến hơn là các kháng nguyên đặc trưng cho một sinh vật hoặc một tế bào.
Các thành phần của miễn dịch tự nhiên bao gồm:
- Tế bào thực bào (bạch cầu đa nhân trung tính, tế bào đơn nhân trong máu, đại thực bào trong các mô) tiêu hoá và phá hủy các kháng nguyên xâm nhập.
- Tế bào diệt tự nhiên tiêu diệt các tế bào nhiễm virus và một số tế bào khối u.
- Các loại bạch cầu (bạch cầu trung tính, bạch cầu ái toan, bạch cầu ái kiềm) và tế bào đơn nhân (mono bào, đại thực bào, tế bào mast) có khả năng giải phóng các chất trung gian hóa học gây viêm.
Miễn dịch thu được
Miễn dịch mắc phải (thu được) cần phải có sự tiếp xúc trước với kháng nguyên và do đó cần thời gian để phát triển sau tiếp xúc ban đầu với một yếu tố xâm nhập mới. Sau đó, đáp ứng rất nhanh. Hệ thống miễn dịch ghi nhớ các phơi nhiễm trước đó trong quá khứ và các kháng nguyên đặc hiệu.
Các thành phần của miễn dịch mắc phải (miễn dịch thu được) bao gồm:
- Tế bào lympho T (tăng sinh trong tuyến ức).
- Tế bào lympho B (tăng sinh trong tủy xương).
Miễn dịch thu được bao gồm 2 loại:
- Miễn dịch qua trung gian tế bào: xuất phát từ một số đáp ứng tế bào lympho T.
- Miễn dịch dịch thể: xuất phát từ đáp ứng tế bào lympho B (Các tế bào lympho B tiết ra kháng thể hòa tan đặc hiệu với kháng nguyên)
Tế bào lympho B và tế bào lympho T làm việc cùng nhau để phá hủy các yếu tố xâm nhập. Tế bào trình diện kháng nguyên cần thiết để trình diện kháng nguyên cho tế bào lympho T.
Vai trò của hệ thống miễn dịch
Bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm bệnh
Hệ miễn dịch là sức đề kháng tự nhiên của cơ thể. Bên cạnh đó, “những kẻ cơ hội” gây bệnh cho người bao gồm cả vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, và nấm. Chúng có thể xuất hiện ở tất cả mọi nơi trong nhà: phòng ngủ, phòng bếp,…công sở làm việc và môi trường tự nhiên: đường phố, quán xá,…Hệ miễn dịch có vai trò nhận diện và tấn công để loại bỏ tất cả các yếu tố ngoại lai gây hại cho cơ thể.
Khác với các cơ quan, hệ thống khác, hệ miễn dịch của cơ thể phức tạp hơn nhiều và nằm ở khắp mọi nơi, bao gồm:
- Amidan cổ họng.
- Hệ thống tiêu hóa.
- Tủy xương.
- Da.
- Hạch bạch huyết.
- Lá lách.
- Niêm mạc mũi, họng và bộ phận sinh dục.
Hệ miễn dịch có thể nhận diện hàng triệu triệu kháng nguyên khác nhau và sẽ khởi động mọi quá trình cần thiết để loại bỏ hầu hết những yếu tố gây bệnh xâm nhập đó. Nếu hệ miễn dịch khỏe mạnh, hệ thống phòng thủ phức tạp này có thể ngăn chặn tất cả vấn đề sức khỏe nhẹ đến nặng, từ cảm cúm thông thường cho đến ung thư đe dọa tính mạng.
Tạo kháng thể chống bệnh cũ tái phát
Con người được sinh ra với một mức độ miễn dịch và sức đề kháng nhất định, được coi là miễn dịch tự nhiên của cơ thể, dần dần tiếp xúc với nhiều loại kháng nguyên, hệ miễn dịch sẽ hoàn thiện theo thời gian. Khi trẻ em thường xuyên mắc các bệnh cảm vặt, cơ thể sẽ tạo ra một “kho tàng” kháng thể trong lần đầu tiên tiếp xúc với kháng nguyên rồi tạo nên khả năng chống lại chúng trong tương lai. Đưa vào cơ thể những kháng nguyên đã được làm suy yếu nhằm tạo điều kiện cho hệ miễn dịch tạo ra kháng thể và ngăn ngừa mắc bệnh cũng như giảm mức độ nặng của bệnh nếu chẳng may bị mắc sau này cũng chính là cách mà vắc xin hoạt động.
Tuy nhiên, hệ miễn dịch sẽ hoạt động kém hiệu quả hơn khi con người già đi. Suy giảm miễn dịch có thể khiến cơ thể yếu dần và dễ mắc bệnh hơn, phổ biến là viêm khớp, thậm chí là một số loại ung thư.
